“Jongens, het bureau belde me en vroeg me jullie dit bericht door te geven. Er is een nieuwe verordening afgegeven door de politie die activiteiten van buitenlandse journalisten verbiedt. Ze zeiden dat jullie heel, heel voorzichtig moeten zijn, ga niets buiten filmen. Voor het interview morgen met het zieke meisje, spring in de auto, film niets buiten en ga bij aankomst ongezien naar binnen. Laat je gezicht nergens zien.”

Bericht van onze Iraanse begeleider, want ik ben weer in Iran geweest. Voor mij was het de vierde keer. De vorige keren was ik met Jan Eikelboom. Met Jan heb ik twee keer de verkiezingen verslagen en we hebben vijf jaar geleden een serie gedraaid over de stand van zaken op dat moment. Dieptepunt waren de verkiezingen in 2009 toen Jan en ik Iran werden uitgezet omdat er totale paniek uitbrak na de verkiezingen en wij niets meer mochten filmen.

Dit keer ben ik met Rudy Bouma naar Iran geweest. We gingen voor een aantal algemene verhalen zoals de sancties en vrouwenrechten. Iran is een islamitische dictatuur. Dat houdt in dit geval in dat er allemaal regeltjes zijn waar de bevolking last van heeft en zich eigenlijk liever niet aan wil houden. Regeltjes hebben we hier in Nederland natuurlijk ook. Snelheidslimiet, belasting betalen, niet roken binnen, niet discrimineren noem maar op. Als je die regeltjes in Nederland overtreedt dan krijg je een bekeuring en is het klaar.

In Iran gaat het anders. Je moet vooral niet openlijk kritisch zijn over het bewind. Vrouwen moeten in het openbaar een hoofddoek dragen en mogen niet dansen in het openbaar. Vrouwen mogen niet solo zingen op een podium en het drinken van alcohol is al helemaal uit den boze. Je mag in Iran grote gedeeltes van het internet niet bekijken, zoals facebook en twitter maar ook veel buitenlandse websites zijn afgesloten. Als je afwijkt van deze regels en iemand ziet dat en geeft het door, dan ben je de sjaak. Het vervelende is dat je niet weet wie je kan vertrouwen. Iedereen in je omgeving is een potentiële verklikker. Dus je buurman, een toevallige voorbijganger, de taxichauffeur, het kamermeisje, iemand in het publiek bij een optreden, een willekeurige politieagent op straat, iedereen kan een verklikker zijn. In Iran kan je elkaar niet vertrouwen en dat voel je de hele tijd.

Met die gedachte steeds in mijn achterhoofd loop ik samen met Rudy in Iran rond. Zodra je het vliegtuig uitstapt maak je onderdeel uit van het systeem van wantrouwen en doe je er aan mee. Je haalt je de gekste dingen in het hoofd. Zitten er camera’s en microfoons ingebouwd in onze hotelkamer, worden we telefonisch afgeluisterd, zouden ze inbreken op onze laptop en die leegtrekken en kopieren. Als we van de kamer af zijn wordt het materiaal dat wij gedraaid hebben dan bekeken door de geheime dienst en ligt het materiaal sowieso wel veilig op onze kamer. Worden we de hele dag achtervolgd? Allemaal dingen die misschien niet gebeuren maar misschien ook wel. Je bent dus de hele tijd op je hoedde. Dus, laptops en gedraaide schijven verstoppen we. Backups maken van het materiaal en die verstoppen we weer ergens anders.

Alles wat we willen draaien dat moet vooraf gemeld worden bij “het bureau” dat steeds toestemming voor alles moet geven. Als we naar een park willen om mensen te interviewen dan hebben we toestemming nodig. Gaan we naar een museum, dan ook eerst toestemming vragen. Interview met een deskundige, eerst toestemming. En zomaar iets gaan filmen zonder toestemming, tsja, dat is lastig in Iran. Want wat zou er eventueel kunnen gebeuren als je je niet aan de regels houdt, ik weet het niet…

We zaten in een prachtig hotel in noord Teheran. Uit mijn hotel kamer keken we uit op de hoge bergen met besneeuwde toppen. Op google maps had ik al gezien dat er aan de linkerkant van mijn uitzicht ergens een gevangenis zat. Ik was benieuwd en heb eens gekeken op wikipedia wat voor info er te vinden was. Iraanse gevangenissen zijn anders dan de Nederlandse gevangenissen constateer ik als ik op Wikipedia kijk. In de Evin gevangenis, schuin tegenover ons hotel, zitten 1500 mensen gevangen. Het gaat vooral om mensen met een andere politieke opvatting en journalisten met een andere mening. Mensen worden soms geëxecuteerd, vrouwen worden voor de zekerheid eerst verkracht zodat ze na hun dood niet per ongeluk als maagd richting hemel gaan maar dankzij de verkrachting rechtstreeks naar de hel. Als je niet wordt opgehangen dan word je eenzaam opgesloten in een cel van ongeveer 1,80 m bij 2 meter met alleen een raam in het plafond. 

Met deze info in mijn achterhoofd is het anders werken dan thuis. In Nederland film je gewoon wat je ziet en als iemand er moeilijk over doet dan zeg je dat je op de openbare weg staat en dat het daarom mag. In Iran werkt dat dus anders.

De eerste zes dagen was het prima werken in Iran. Ondanks de strenge regels konden we bijna alles doen wat we wilden. Wat me opviel was dat als we iemand interviewden er naar mijn gevoel eerlijk en oprecht werd geantwoord. Dus als het bijvoorbeeld ging over een medicijntekort dan werd niet de schuld gegeven aan de sancties van Trump, maar stak men de hand in eigen boezem en werd er verteld dat het de schuld was van het bewind in Iran en pas daarna dat de sancties van de VS het al bestaande probleem groter maakten.

Op vrijdag werden uit het niets de benzineprijzen verdriedubbeld. Iedereen had het erover. De nieuwe prijzen, zo’n 30 eurocent per liter, zijn voor ons een lachertje, maar voor de Iraniërs gaat het om heel veel geld. Een Iraans maandinkomen is een fractie van wat wij hier verdienen. Op Instagram waren in de loop van de dag wat beelden te zien van mensen die elders in het land in opstand kwamen. Wij hebben Iraniërs geïnterviewd bij benzinepompen en zijn langs geweest bij een aantal taxichauffeurs die helemaal niet blij waren. In de loop van de dag werd het internet steeds langzamer en de volgende dag was het volledig plat gelegd. Dus geen facebook of instagram meer, ook niet via VPN. Maar ook geen Whatsapp, email of facetime. Communiceren was bijna niet meer mogelijk want ook telefoneren en sms werkte bijna niet meer.

Op dat moment waren we dus verstoken van actueel nieuws. Je kan zelf een paar honderd meter om je heen kijken maar wat er achter je horizon gebeurt dat weet je niet. We hadden ook nog de pech dat het weer was omgeslagen. Was het op vrijdag nog 15 graden, op zaterdag lag er een dik pak sneeuw en was Noord Teheran afgesloten van de rest van het land. De wegen stonden massief vast met wegglijdende auto’s, mensen konden niet meer voor of achteruit. Waarschijnlijk waren Rudy en ik één van de weinige, zo niet de enige, buitenlandse journalisten in Iran, maar we wisten door het gebrek aan internet niet wat er gaande was. Het werd ons op zaterdag streng verboden om nog iets te filmen en daarnaast was het ook onmogelijk om materiaal te verzenden via het internet naar Nederland. Het deed me denken aan 2009, de verkiezingen in Iran. Ook toen was het internet weg maar konden we vanwege de aanwezigheid van Associated Press in verband met de verkiezingen alsnog materiaal via de satelliet verzenden naar Nederland. Dat was nu niet mogelijk.

Omdat ons visum en de persvergunning afliep zijn we op zondag richting vliegveld gegaan om naar huis te gaan. Het voelt niet lekker om als cameraman en verslaggever een land te moeten verlaten waar juist heel veel nieuws te halen valt. Natuurlijk kan je gewoon tegen de regels in blijven en je ding doen, maar het vooruitzicht op een plekje in de Evin gevangenis geeft mij niet de juiste motivatie om dat te doen.

Hieronder het item YouTube item.

Hieronder kan je de drie items zien die we gedraaid hebben.

https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2313275-de-onzekere-toekomst-van-de-irandeal-de-situatie-is-explosief.html

https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2312548-iran-strijdt-tegen-westerse-invloeden-zingende-vrouwen-zijn-haram.html

https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2311833-onrustig-iran-lijdt-onder-economische-sancties.html